Toen ik in Utrecht studeerde, was Jannes Reiling hoogleraar Nieuwe Testament. Hij was ook rector van het baptistenseminarium, maar dat stelde hij niet op de voorgrond. Hij voelde zich thuis in het bredere milieu van de universiteit en genoot ervan dat hij hoogleraar was voor alle studenten. Tragisch was de wijze waarop hij zijn carrière aan het baptistenseminarium in 1987 moest beëindigen. Hem werd de wacht aangezegd, omdat hij verantwoordelijkheid had genomen voor de bevestiging van een homoseksuele legerpredikant.
Jelle Horjus schreef een prachtige biografie over Reiling, waarop hij op 30 november 2023 promoveerde aan de faculteit der letteren van de Rijksuniversiteit Groningen. Het is op zich al memorabel dat hij niet aan een theologische faculteit promoveerde. Het boek is daarom echter niet minder theologisch relevant. De persoon en levensweg van Reiling blijken van grote betekenis voor de geschiedenis van de Unie van Baptistengemeenten na de Tweede Wereldoorlog. Hij drukte zijn stempel op haar ontwikkeling door zijn wetenschappelijke en oecumenische streven. Hij was ook sociaal-diaconaal zeer actief. Dat blijkt onder meer uit zijn inzet voor de ‘Rekkense Inrichtingen’. Afkomstig uit een oud, gerespecteerd baptistengeslacht vertegenwoordigde hij een generatie, die in de wereld wilde staan. Dat blijkt al direct na de oorlog als hij een toespraak houdt voor baptistenjongeren. Reiling pleit daarin voor een op de wereld betrokken houding: ‘Weg met de schaamte, weg met de verlegenheid, wij moeten weer tonen wie wij zijn en wat wij willen. Wij moeten wat meer durven.’ Deze laatste woorden heeft Horjus gekozen als titel van zijn biografie. Het is een typerende uitspraak
voor Reiling. Hij was geen revolutionaire nieuwlichter, maar stond wel voor vernieuwing en emancipatie. Durf uit je comfortzone te treden als geloofsgemeenschap en maak van het evangelie geen goedkoop verhaal. Het mag ook schuren en wetenschappelijke verdieping is nodig. Die houding kostte hem uiteindelijk zijn rectoraat, maar hij boog niet toen hij min of meer als afvallige werd beschouwd. Dat zal vermoedelijk ook met zijn kennis van het Nieuwe Testament te maken hebben gehad. Hij verzette zich tegen een fundamentalistische manier van Bijbellezen. Christus en diens opstanding stonden voor hem centraal. En juist door zijn geloof in Christus, die omzag naar mensen die niet gezien worden, begreep hij dat het niet goed was om vrouwen en homo’s te negeren in de kerk.
Het boek van Horjus getuigt van moed. Hij spaart Reiling niet en toont ook diens zwakkere kanten. Hij spaart ook zijn geloofsgemeenschap niet en geeft inzicht in wat daar gebeurd is. Het boek is daardoor geen uiting van nostalgisch verlangen naar het verleden. Het houdt de hedendaagse lezer een spiegel voor, die wij ook in de Bond ter harte kunnen nemen. Jelle Horjus verdient daarvoor grote dank en waardering. Zijn boek is een knap staaltje van biografische geschiedschrijving en terecht bekroond met een academische graad.
Leo Mietus, docent aan het Seminarium van de Bond van VEG
Jelle Horjus, Wij moeten wat meer durven. Biografie Jannes Reiling (1923–2005), Uitgeverij Noordhoek, 2023, hardcover, ISBN: 9789464711400, 488 p. €39,90