‘Congregationalisme’ is een tongbrekend woord. In de term ‘congregationalisme’ zit het woord ‘congregatie’ of ‘gemeente’. Congregationalisme betekent dat in de organisatie van een kerkgenootschap de plaatselijke gemeente centraal staat. In de praktijk betekent dat een platte organisatiestructuur zonder bestuurlijke hiërarchie.
Plaatselijke gemeente autonoom
De gemeenten van de Bond VEG zijn autonoom. Dat wil zeggen dat er geen kerkelijk orgaan als een synode of een bisdom boven de gemeenten staat dat kan verordonneren wat zo’n gemeente moet doen of geloven. Er zijn wel regionale bijeenkomsten en een landelijke bondsvergadering met vertegenwoordigers van de gemeenten. Maar die vergaderingen zijn vooral bedoeld om elkaar als gemeenten toe te rusten, om bepaalde gezamenlijke garanties te scheppen waardoor het gemeentewerk in alle vrijheid kan plaatsvinden (bijv. rond financiële zekerheid en pastorale veiligheid) en om samen sterk te staan in wat je als afzonderlijke gemeente niet kunt realiseren (zending, diaconaat, theologische opleiding en vorming, oecumene).
Gemeenten vullen elkaar aan
Gemeenten moeten ook niet elkaar willen overheersen. In de identiteitsbepalende tekst van de Beginselen (1881/1886) wordt dat al uitgedrukt: ‘De ene gemeente mag de andere niet overheersen of beperken. Integendeel moet het meerdere der ene dienen om het gebrek der andere te vervullen.’
Door God verbonden
De gemeenten zijn autonoom en vrij, maar hebben wel een boodschap aan elkaar. ‘Onze vrijheid is gebondenheid aan God en mitsdien aan Zijn Woord en aan Zijn kinderen. Wij kunnen Hem niet missen, wij kunnen Zijn Woord niet missen, wij kunnen elkander niet missen. Missen wij God, dan verliezen wij het leven. Missen wij Zijn Woord, dan zijn wij zonder openbaring en zonder richtsnoer. Missen we elkander, dan is het onmogelijk tot de volmaaktheid te komen.’
De praktijk
Wanneer de gemeente centraal staat, betekent dat ook dat je binnen de plaatselijke kerkelijke gemeente erop uit moet zijn om de gemeente in haar geheel serieus te nemen.
In alle gemeenten van de Bond VEG neemt de gemeentevergadering een belangrijke plaats in. De gemeentevergadering, waarin alle leden een stem hebben, is bepalend voor de beslissingen van de gemeente. De kerkenraad is er niet om te heersen over een gemeente, maar om de beslissingen van de gemeente op een goede manier voor te bereiden, uit te voeren en de gemeenten te vertegenwoordigen naar andere kerken en in de maatschappij.
In de Bond VEG wordt graag gesproken over het ‘algemeen priesterschap van alle gelovigen’. Ieder lid van een gemeente heeft zijn en haar talenten om in te zetten. De ambten van predikant, ouderling, diaken of oudste zijn een verbijzondering van wat de gemeente als geheel als gaven heeft.
Congregationalisme is kortom: samen gemeente van Christus zijn, door in vertrouwen en vrijheid met elkaar om te gaan en elkaar te ondersteunen om op te bloeien in geloof en getuigenis van Jezus Christus.